نحوه عملکرد ذهن بشر

در این سری از مقالات نگاهی به نحوه کارکرد ضمیر خودآگاه، ضمیر نیمه آگاه و ضمیر ناخوداگاه خواهیم انداخت، که کارکرد این سه ضمیر (ذهن) در کنار یکدیگر واقعیت بیرونی ما را شکل می دهند. همچنین به این موضوع که با شناخت این سه ضمیر چگونه می توانیم عادات و رفتارهای خود را بهبود ببخشیم تا زندگی شادتر، موفق تر و امن تری داشته باشیم، خواهیم پرداخت.

نگاهی کلی به ذهن بشر

مفهوم ذهن سه گانه بشر موضوع جدیدی نیست. زیگموند فروید، روانشناس مشهور اتریشی احتمالاً اولین شخصی بوده که این مفهوم را در جامعه عمومیت داده است. هر چند پس از مدتی نظریه های ایشان به این علت که به لحاظ علمی قابل اثبات نبودند، به طور گسترده در جوامع روانشناسی مورد بحث قرار گرفت، با این وجود فروید مدلی کاربردی از ذهن ایجاد کرد که به سه بخش (ردیف) تقسیم می شود، ضمیر خودآگاه، ضمیر نیمه آگاه و ضمیر ناخودآگاه.

در ذهن خود یک مثلث معمولی در نظر بگیرید که در بخش بالای آن ضمیر خودآگاه قرار گرفته است. ضمیر خودآگاه بخش کوچکی از ذهن شما را اشغال کرده است. مانند تکه یخ بزرگی (ذهن انسان) که بخش کوچکی (ضمیر خودآگاه) از آن خارج از آب قرار دارد. ضمیر خودآگاه فقط چیزی در حدود ۱۰% حجم ذهن شما را اشغال کرده است.

در بخش پایین ضمیر خودآگاه در مثلث ذهن انسان، ضمیر نیمه آگاه قرار گرفته است که به نسبت ضمیر خودآگاه مساحت بیشتری، چیزی در حدود ۵۵% توانایی های ذهن انسان از این بخش قدرت می گیرد.

پس از ذهن نیمه آگاه در قسمت انتهایی مثلث ذهن انسان، ضمیر ناخودآگاه وجود دارد که چیزی در حدود ۳۵% تفکرات انسان از این بخش نشأت می گیرد. این بخش از ذهن انسان وسیع، عمیق و (با توجه به وجود ضمیر نیمه آگاه) غیرقابل دسترس توسط افکار ضمیر خوداگاه می باشد. مانند اعماق تاریک و عمیق اقیانوسها که هنوز هم از دسترس بشر دور و ناشناخته مانده اند.

ذهن خودآگاه شما همان بخشی است که دیگران شما را با آن می شناسند، جایی که مردم با رفتارهای ضمیر خودآگاه شما هر روز زندگی می کنند. اما این بدان معنی نیست که تمامی رفتارها و کنش و واکنش ها از آن صادر می شود.

ضمیر خودآگاه شما مانند ناخدای یک کشتی است که بر روی عرشه ایستاده و فرمانهایی را صادر می کند. در واقع این خدمه کشتی در اطاق موتور زیر عرشه (ضمیر نیمه آگاه و ضمیر ناخودآگاه) هستند که فرمانها را اجرا می کنند. ناخدا ممکن است که در مقابل کشتی مسئولیت داشته باشد و فرمانهایی را صادر کند، اما در واقع این خدمه کشتی هستند که کشتی را با آموزشها و تجاربی  که در چندین سال گذشته کسب کرده اند جهت کسب بیشترین بازدهی و کیفیت، به پیش می رانند.

ضمیر خودآگاه با دنیای درون و بیرون خود از طریق سخن، تصویر، نوشتار، حرکت فیزیکی و تفکر ارتباط برقرار می کند.

ضمیر نیمه آگاه از سویی دیگر مسئولیت حافظه اخیر ما را بر عهده دارد. همچنین در ارتباط مداوم با ضمیر ناخودآگاه ما نیز می باشد.

ضمیر ناخودآگاه انباره ای از خاطرات و تجارب گذشته است، چه خاطراتی که سرکوب شده و در ادامه ما را دچار ضربات روحی کرده است و چه خاطراتی که به آسانی و خودآگاه فراموش شده و دیگر برای ما مهم نیستند. این خاطرات و تجارب گذشته ما هستند که عقاید، رفتارها و عادات ما را شکل می دهند.

ضمیر ناخودآگاه به طور مداوم با ضمیر خودآگاه از طریق ضمیر نیمه آگاه در ارتباط می باشد. ضمیر ناخود آگاه به کلیه تعاملات ما با جهان بیرون معنا ومفهوم می بخشد و به طور خاص این کار از طریق رفتارها و عقاید ما نمود پیدا می کند.  این ارتباط همچنین از طریق احساسات و رویاپردازی نیز برقرار می گردد.

عملکرد ذهن

مثال زیر به شما کمک می کند تا نحوه عملکرد این سه ضمیر (ذهن) را بهتر متوجه شوید.

ضمیر خودآگاه شما به بهترین نحو توسط صفحه کلید و نمایشگر رایانه شبیه سازی می شود. داده ها توسط کی برد وارد می شوند ونتایج بر روی نمایشگر نشان داده می شوند. ای دقیقاً همان کاری است که ضمیر خودآگاه شما انجام می دهد. اطلاعات توسط منابع بیرونی یا درونی تحریک شده، دریافت می شوند و نتایج از طریق ضمیر خودآگاه بروز داده می شوند.

ضمیر نیمه آگاه مانند حافظه موقت (RAM) رایانه شما عمل می کند. برای کسانی که نسبت به قطعات سخت افزار رایانه اطلاعات کمی دارند، حافظه موقت قطعه ای سخت افزاری در رایانه شما است که وظیفه آن نگهداری و حفظ برنامه ها و داده هایی است که همین الان و در حال حاضر استفاده می شوند و از این رو توسط پردازنده رایانه شما به راحتی قابل دسترس می باشند. حافظه موقت (RAM) به لحاظ سرعت دسترسی به اطلاعات نیز از سایر حافظه ها نظیر CD-ROM و دیسک سخت (HDD) سریعتر می باشد.

ضمیر ناخودآگاه مانند دیسک سخت (HDD) رایانه شما عمل می نماید. ضمیر ناخودآگاه محل ذخیره بلندمدت تمامی خاطرات، تجربیات و برنامه هایی است که از زمان تولد برای شما اتفاق افتاده و در این بخش نصب شده است. ضمیر ناخودآگاه (و در نهایت ضمیر نیمه آگاه) این داده ها و برنامه ها را دریافت و جهت حفاظت و اطمینان از بقاء شما استفاده می کنند. منطق این دو ضمیر (ذهن) از این قرار است که اگر این برنامه یا تجربه در گذشته برای شما کار کرده، مفید بوده و باعث بقاء شما شده است، پس در آینده نیز در صورت وقوع شرایط یکسان به شما کمک خواهد کرد، فارغ از اینکه اشتباه باشد، دردناک باشد و یا اینکه نتایج آن کمکی به شما در جهان خارج نکرده است.

سفر آغاز می شود.

همانطور که گفته شد، موارد گفته شده در بخش های قبل سال های زیادی توسط روانشناسان، فیلسوف ها و دانشمندان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. زیرا بسیار سخت است که به طور تجربی تایید شود که این سه ضمیر وجود خارجی دارند. علی رغم تمام این موارد، این موضوع که در پایان این سری از مقالات، روشهای گفته شده جهت بهبود عادات و رفتارها در شما موثر باشد، مهم است.

حال بیایید کمی در هر یک از این سه ضمیر عمیق تر شویم و عملکرد آنها متوجه شویم. همچنین یاد بگیریم که چگونه از آنها می توانیم جهت تغییر در خودمان استفاده کنیم. این قسمت در بخش دوم این سری مقالات بیان می گردد.

مطالب فوق با نگاهی به مقاله ای با همین مضمون از سایت “mindset-habits” برگرفته شده است.